Communisme van utopie naar hypothese

Onbeperkte competitiviteit en geïnstitutionaliseerde ongelijkheid resulteren in een destructieve spiraal van prestatiedruk, angst en depressiviteit. Het leidt tot verlies aan zelfbesef, machteloosheid en depressiviteit

Mentale stoornissen, sociale ellende, criminaliteit, drugs- en medicatiegebruik swingen dan de pan uit. Niet alleen bij de kansarmen, maar in alle lagen van de bevolking, zoals de epidemiologen Wilkinson en Picket reeds aantoonden en door de gedrags economen Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir bevestigd werd.

De socioloog Stephen Bouquin verwees ook naar het werk van Wilkinson en Picket tijdens de debatten op de Gentse Feesten van 25 juli 2014. Die debatten moeten zowat een unicum zijn in de Westerse wereld, waar tijdens een groot volksfeest (1,3 miljoen bezoekers in 2014) mensen ernstig over politiek praten en geduldig luisteren naar wat er gezegd wordt. En dat men daarvoor vier uur lang stil zit in een theaterzaal.

Debatten op de Gentse Feesten in het NTG

Terwijl een schare academici de dienst uitmaken op het podium. Gemiddeld zijn dat er tien. Veel terugkerende gezichten. We zijn er hier in Gent al wat op uitgekeken. Maar nu was er vers bloed: Stephen Bouquin, een Brusselaar die werkt aan de Université  Paris Sud, directeur van het Centre Pierre Naville, Travail, Ville, Image. Het werd tijd, aflossing van de wacht. Hij verzorgde de inleiding van het debat met als thema ‘Hoe heroveren we de utopie’. Hij gooide al meteen de stok in het hoederhok door zich luidop af te vragen of het niet beter zou zijn dat we afstappen van het idee dat het communisme een utopie is maar eerder een hypothese, terwijl  het panel overwegend bestond uit marxisten.

Hij baseerde zich onder andere op de ideeën van Alain Badiou. Badiou beweert dat het communisme een onoplosbare tegenstelling bevat.   De volledige ideeënstrijd die daarover woedt in Parijs en Londen is weergegeven in een boek uitgegeven door Costas Douzinas En Slavoj Zizek: ‘The Idea of Communism’.

Stephen Bouquin stelde dat als een utopie wegvalt, zoals gebeurde bij veel marxisten na de val van de muur van Berlijn, er dan een leegte ontstaat. Leegte die nog amper ingevuld is door de klassieke marxisten.   Maar voort badinerend onderwierp hij het theoretische begrip utopie aan een nader onderzoek.

Daarbij stelde hij vast dat utopieën horen bij de zingeving, de zin dat mensen aan hun leven geven, het doel dat ze voor ogen houden, kortom het perspectief van hun leven.   Als in die betekenis een utopie verdwijnt, gaat ook het perspectief in het leven verloren. De levensvreugde lijdt erronder En dat veroorzaakt mentaal lijden, pijn. Dit kan negatieve gevolgen hebben op de geestelijke gezondheid, en uiteindelijk ook op de gezondheid ‘tout court’. De irrationaliteit neemt het over:

“Vandaag kunnen we de gevolgen van dergelijke utopische leegte aanschouwen: bij gebrek aan een utopie zien we hoe het nihilistisch individualisme, een extreem nationalisme, ethnicisme en neo-tribalisme een opmars kennen. In de ogen van velen staat de geschiedenis niet stil, ze bestaat gewoon niet. En bijgevolg neemt het essentialistisch identiteitsstreven toe.”

Dit essentialistisch identiteitsstreven vinden we ook beschreven in het werk van Paul Verhaeghe. Zijn boek ‘Identiteit’ schetst op basis van zijn ervaringen als psychotherapeut een weinig rooskleurig beeld van de hedendaagse burger. Hij is de controle over zichzelf kwijt. Angst en depressiviteit nemen toe.

En nu, waarom ik Bouquin, die ik maar vaag kende van zijn geschriften, onmiddellijk begreep? In mijn klein onderzoek naar de oorsprong van complotdenken kwam een gelijkaardige irrationaliteit naar voren als belangrijkste motor voor het ontstaan van complot theorieën.

THE FRENCH JESUIT PRIEST AUGUSTIN BARRUEL, BEGAN SPECULATING THAT THE ILLUMINATI, AN ENLIGHTENMENT-AGE SECRET SOCIETY, SURVIVED THEIR SUPPRESSION AND BECAME THE MASTERMINDS BEHIND THE FRENCH REVOLUTION AND THE REIGN OF TERROR. HE CAN BE CONSIDERED AS ONE OF THE FOUNDERS OF THE NEW WORLD ORDER CONSPIRACY.

Wanneer mensen geen uitweg meer weten, zijn ze niet alleen zelf vatbaar voor complotdenken, maar gaan ze ook zelf complottheorieën verzinnen. Zo als ze vroeger een niet bestaande god in het leven riepen. Wat Marx omschreef als: ‘Godsdienst is de opium van het volk’, dikwijls verkeerd geciteerd als ‘Godsdienst is de opium voor het volk’.   Angst .stimuleert illusionair denken. Ik citeerde in ‘Susceptibility for conspiracy theories’ Oliver en Wood:

“Conspiracy theories provide a mean to project feelings of control and reduce anxiety or stress. ‘Magical thinking’ attributes the source of unexplained or extraordinary events to unseen, intentional forces. It originates in a highly adaptive and unconscious cognitive bias to draw causal connections between phenomena. A common example is when someone presumes that a malevolent force is behind a strange noise in a dark house at night. Such causal attributions arise not only from cognitive biases but can also be motivated by emotional tensions. As with much religious, superstitious, and other types of beliefs, “magical” thinking provides a mean to project feelings of control and reduce anxiety or stress.(Oliver and Wood, 2012, p. 8)”

Als mensen hun droom instort, ze niet langer kunnen geloven in de utopie, waarvan ze dachten dat die bereikbaar was, lijden ze mentale pijn met desastreuse gevolgen. Daarom is het beter om een toekomstbeeld op de hangen aan een hypothese. Zo ben je de onzekerheid een stap voor.

(waarschuwing van de anti complotdenken centra: 911myths.com, debunking911.com,  Screw Loose Change en Deconspirator).

Als je je eigen leven als een experiment beschouwt, waarvan je op voorhand beseft dat het kan mislukken ben je beter voorbereid op de mentale terugslag. Dan wordt leren uit een mislukking een positieve ervaring in plaats van een negatieve, dan is er weer hoop en verhoogt je weerbaarheid. ‘Leven als vallen en opstaan’ is een betere keuze dan ‘leven met een droom’, waarvan je in feite toch nooit op voorhand kan bewijzen dat die zal uitkomen. Jezelf dat wel wijsmaken is zelfbedrog. Maar onheil kan je nooit uitsluiten, je er mentaal op voorbereiden wel. En dan zijn er ook nog altijd de dingen die je niet kan terugdraaien. Het voorzorgsprincipe. Dit zal nog dikwijls terugkeren in deze teksten. Daarom citeer ik voor een keer uit de Wikipedia:

“Het voorzorgsprincipe is een moreel en politiek principe dat stelt dat als een ingreep of een beleidsmaatregel ernstige of onomkeerbare schade kan veroorzaken aan de samenleving of het milieu, de bewijslast ligt bij de voorstanders van de ingreep of de maatregel als er geen wetenschappelijke consensus bestaat over de toekomstige schade. Het voorzorgsprincipe is vooral van toepassing in de gezondheidszorg en het milieu; het gaat daar in beide gevallen over complexe systemen waar ingrepen resulteren in onvoorspelbare effecten.”

Maar leest u a.u.b. verder in de Wikipedia, en klik in de linker kolom op alle talen die u machtig bent, tot u het begrijpt.

Verantwoording

Deze blog is opgericht door een klein groepje mensen die de passage in Gent en de aankomst in Brussel van de  Marsen op Brussel van de Indignados in 2011 voorbereiden en naar vermogen ondersteunden. Toen werden zij niet alleen geconfronteerd met utopisch denken en handelen zonder het voorzorgsprincipe in acht te nemen, maar ook met complot denken. Onder de marcheerders vormden ze een heel kleine minderheid, onder hun sympathisanten waren ze met velen. Een grote groep complotdenkers probeerde het terrein in te nemen, waardoor tenslotte elke collectieve actie onmogelijk werd.

Tijd om terug te keren op onze stappen. Tijd om terug te keren op onze stappen. Maar deze commentaar van een Nederlandse externe observator moeten we er wel bijnemen.

29 Oktober 2011 Acampada Gent of Occupy Gent in Zuidpark achter de centrale Bibliotheek: hoogtepunt maar ook eindpunt van Acampada Gent en Occupy Gent.. Zelfs Martin Heylen was geïnteresseerd.

 

Links over complotdenken: Conspiracy theories… a long history and a new trend;  Susceptibility for conspiracy theories; Why conspiracy theories are reactionary

Inspiratie opgedaan op blog van Stephen, maar natuurlijk ook van een  hoop mensen f2f.