In de Duitse geschiedenis staat de Weimarrepubliek geboekt als de eerste Duitse democratie, maar duurzaam was ze niet. Na de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog wees de legerleiding elke verantwoordelijkheid in het debacle af en liet de vredesonderhandelingen over aan een burgerregering waarin de SPD de leiding kreeg. De conservatieven weigerden echter de nieuwe Republiek te steunen.
Hoe duurzaam is onze democratie?
In de Duitse geschiedenis staat de Weimarrepubliek geboekt als de eerste Duitse democratie, maar duurzaam was ze niet. Na de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog wees de legerleiding elke verantwoordelijkheid in het debacle af en liet de vredesonderhandelingen over aan een burgerregering waarin de SPD de leiding kreeg. De conservatieven weigerden echter de nieuwe Republiek te steunen.
In november 1918 was Duitsland het toneel van grote sociale onrust. In januari 1919 probeerde de Spartacusbond in samenwerking met de linkervleugel van de USPD en de linkse revolutionairen in Berlijn een radenrepubliek te stichten. Deze opstand werd met behulp van het leger bloedig neergeslagen. Enkele leiders van de opstand, Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht, werden om het leven gebracht. De sociale onrust was daarmee nog niet van de baan.
Drie jaar later volgde door de Ruhrbezetting en in 1923 sloeg de de hyperinflatie toe. Na 1925 leek het er even op dat Duitsland zich toch zou kunnen ontwikkelen tot een stabiele democratie. Maar de republiek bleek niet opgewassen tegen de economische crisis van 1929. De NSDAP werd de grootste partij in de verkieizingen zonder echter een absolute meerderheid te hebben. Maar dit was voldoende om Hitler aan de macht de brengen. De vis begint te stinken bij de kop.
De tegenhanger van Hitler echter, Neville Chamberlain de conservatieve premier van het Verenigd Koninkrijk, was zich op de conferentie van Munchen in 1939 nog van totaal geen onheil bewust. Toen waren de Nazi’s al zes jaar aan de macht. Bij zijn terugkeer in Londen, nadat hij een vredesverdrag had getekend met Adolf Hitler zei Chamberlain : “We beschouwen het akkoord dat gisteren getekend werd als symbool van de wil van onze volkeren om nooit meer oorlog met elkaar te voeren.” De rest is geschiedenis. Politici zijn perfect in staat, iedereen, zichzelf incluis om de tuin te leiden, en dat is gevaarlijk.
Het zou niet rechtvaardig zijn om Chamberlain en zijn appeasement politiek alle schuld in de schoenen te schuiven. Ook zijn (zelf gekozen) omgeving was zo blind als een mol voor de gevaren van het nazisme. De Britse minister van Buitenlandse Zaken himself, Lord Halifax vond destijds die nazis best wel sympathiek. Dit soort idealistische niet op principes en feiten gebaseerde politiek loopt nooit goed af.
Dezelfde verdwazing zie ik vandaag om zich heen grijpen. De politici willen gewoon niet zien wat er gebeurt met het klimaat, met de banken, met de om zich heen grijpende economische crisis. In plaats van te werken aan oplossingen schuiven ze de schuld door naar degenen die zich het minst kunnen verdedigen. Werklozen worden gedemoniseerd om besparingen goed te praten en mensenrechten komen in de verdrukking in naam van de veiligheid van de staat. De geschiedenis leert ons dat de democratie van binnenuit kan uitgehold worden. In een reeks artikels wil ik nagaan hoe duurzaam onze democratie is en wat we er aan kunnen doen.
Vaarwel transparantie, enkel de burger is doorzichtig of democratie als zwarte doos
Democratie is iets waar politici tegenwoordig over praten zoals een hoer over de liefde. De alarmerende getuigenissen van Edward Snowden komen in een lange rij van ontluisterende verhalen. Van Thatcher – “there is not such a thing as a society only individuals and their families” of anders gezegd er zijn alleen privébelangen het algemeen belang bestaat niet – tot Bush die een oorlog begon in Irak op basis van zelf geconstrueerde leugens en een andere in Afghanistan tegen een zelf gecreëerde vijand.
Dat Google, Facebook, Microsoft en konsoorten gretig meewerken aan het inbreken door de NSA bij zijn gebruikers, verwonderde me niet echt. Die gebruikers waren sowieso louter hun produkt, het waren nooit hun klanten, dat zijn wel de marketing bedrijven en nu ook de regeringen dus, for free. Regeringen die tenslotte ook maar bestaan uit marketeers van eigen persoonlijke belangen. ‘Verdinglichung’ van de politiek, zou Marx zeggen. De cirkel is rond.
Je kan natuurlijk zeggen ik laat mij niet manipuleren en ik heb geen geheimen, laat ze maar doen. Of ik zie niet hoe ze dit kunnen misbruiken, ik heb daar geen aanwijzingen voor. Maar vergeet niet dat ze niet alleen alles opzuigen, ze slaan het ook op. En het blijft opgeslagen. Welke regering we binnen 10 of 20 jaar zullen hebben weten we nog niet en hoe je er zelf zal aan toe zijn binnen twintig jaar weet je ook niet, maar wat je wel zeker weet is dat ze dan een massa gegevens hebben om je te chanteren.
En correspondeerde jij toen niet met de vriendin van die man waarvan we vermoeden dat hij een terrorist is? ‘Guilty by association’. De administratie die over zo’n massa data beschikt zal misschien ook niet de neiging kunnen onderdrukken om proactief op te treden op basis van statistische analyses. Dat daarbij de vergissingen legio zijn, zal men dan wel ‘collateral damage’ noemen. Waarschijnlijk zal diezelfde administratie dan ook speuren naar alle mogelijke broeiplaatsen van protest tegen het systeem, om elke desidentie in de kiem te kunnen smoren.
De enige verdediging nu is end-to-end PGP versleuteling van al je communicatie over het net. Dit is alvast de mening van Cnet journalist Declan McCullagh. Maar wie doet dat? Als je gmail, outlook.com of yahoo en andere grote systemen gebruikt kan het zelfs niet.
Wat me het meest kwaad maakt is dat de Europese leiders nauwelijks reageren op de onthullingen van Snowden, omdat intussen duidelijke is dat ze zelf heel wat boter op hun hoofd hebben. De Franse inlichtingendienst heeft zijn eigen PRISM’ en de Britten zijn zelfs niet te beschaamd om de wereldtop op de G20 af te luisteren. Elke glasvezel die door Groot Brittannië loopt wordt afgetapt.
Kristof Clerix, expert inlichtingendiensten in Brussel stelt in MO dat Europa niet kan zonder de NSA, het gedraagt zich sedert het begin van de Koude Oorlog als een lijfeigene van de VS. Volgens Kristof liepen de CIA-agenten in de jaren zeventig zomaar binnen en buiten bij de Belgische staatsveiligheid. Niemand viel daarover. In 1996 schreef de Sunday Times dat Amerikaanse agenten inbraken in de computers van de Europese Commissie en van het Europees Parlement. Twee jaar later riep het Europees Parlement om een tijdelijke onderzoekscommissie over Echelon –een wereldwijd interceptiesysteem van communicatie via satelliet:
“En het bleef schandalen regenen. In 2006 onthulden Amerikaanse kranten het bestaan van het Terrorist Finance Tracking Program. Het Amerikaanse Treasury Department en de CIA hadden toegang gekregen tot de database van SWIFT, dat vanuit Terhulpen nabij Brussel de communicatie tussen 10.000 financiële instellingen in 212 landen beveiligt.”(Kristof Clerix, MO)
En nu dus de onthullingen van Snowden. Geen of nauwelijks reactie… lichtjes gemurmel in Duitsland, maar Der Spiegel maakte onlangs bekend dat de Bundesnachrichtendienst in Duitsland intensief samenwerkt met de NSA. Moet er nog zand zijn? Democratie als zwarte doos.
Souvereiniteit van de banken holt democratie uit
Moeten deze politici dan de bankwereld reguleren, de bonussen afschaffen? De megabanken, ‘too big to fail’ opsplitsen in kleine banken? Zakenbankieren en depositobanken uit elkaar halen? Allemaal zaken die zelfs door liberale economen zoals Krugman, De Grauwe of Stiglitz voorgesteld worden.
Waar wachten ze op? Waar zijn ze bang voor? Dat ze in ongenade zullen vallen bij het publiek? Neen. Waar de meeste politici wel bang voor zijn is dat ze na hun politieke carriere, of als ze niet meer verkozen zouden raken geen vet betaalde baan meer zullen vinden in de privésector. Dat ze niet zullen uitgenodigd worden om te zetelen in allerlei bestuursraden om hun exuberante pensioenen aan te vullen. De politieke carrieres worden ook altijd korter, een teken aan de wand.
Joris Luyendijk kent het bankwereldje in de Londense city van binnen uit. Volgens hem kunnen “politici het mondiale financiële kartel niet ontmantelen”. Vijf jaar na de bankenkrisis,van 2008 is er nog niks veranderd. Nu ja de vele Goldman Sachs boys in allerlei regeringen zitten daar niet voor niks. Allerlei dubbelagenten trekken een rookgordijn op van technocraten en experts. Wat wil je als ex-functionarissen van de Europese Commissie overstappen naar een baan in de lobbysector? Voorlopig zit het nog muurvast. De banken regeren het land.
Als je dichterbij huis weet dat toppolitici als Jean-Luc Dehaene zich hebben laten gebruiken om een en ander toe te dekken bij Dexia dat door zijn faling coöperanten en gemeenten miljarden liet verliezen en ondertussen ook Luc Van den Bossche is verveld van socialistisch kopstuk tot Voorzitter van het Directiecomité, executief bestuurder van Optima, een financiële dienstverlener mag je het ergste verwachten. Ondertussen vrezen vele minder fortuinlijke werkers wel terecht voor hun job dank zij deze draaideur politiek. Als ze nog een job hebben want Artikel 23 van de mensenrechten is intussen voor velen niet meer van toepassing. In die omstandigheden kunnen ze artikel 25 ook al vergeten:
“Een ieder heeft recht op een levensstandaard, die hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn van zichzelf en zijn gezin, waaronder inbegrepen voeding, kleding, huisvesting en geneeskundige verzorging en de noodzakelijke sociale diensten, alsmede het recht op voorziening in geval van werkloosheid, ziekte, invaliditeit, overlijden van de echtgenoot, ouderdom of een ander gemis aan bestaansmiddelen, ontstaan ten gevolge van omstandigheden onafhankelijk van zijn wil.”
Artikel 9 daanrentegen:
“Niemand zal onderworpen worden aan willekeurige arrestatie, detentie of verbanning”
geldt wel nog, tenzij ze het een ‘administratieve aanhouding noemen’, dan geldt het niet. Artikel 12 kunnen we echter al op onze buik schrijven:
“Niemand zal onderworpen worden aan willekeurige inmenging in zijn persoonlijke aangelegenheden, in zijn gezin, zijn tehuis of zijn briefwisseling, noch aan enige aantasting van zijn eer of goede naam. Tegen een dergelijke inmenging of aantasting heeft een ieder recht op bescherming door de wet.”
Daar schiet niets van over. Artikel 20:
“Een ieder heeft recht op vrijheid van vreedzame vereniging en vergadering.”,
geldt wel, behalve in de publieke ruimte, want om die te gebruiken moet je toestemming vragen, want de politie moet toch kunnen zorgen voor de orde en goede zeden nietwaar. Als je geen toestemming hebt – zie bvb Ocupy Wallstreet – spuiten ze de pepperspray vanop 20 cm recht in je ogen.
De constructie van de mensenrechten is een constructie met samenhang. Als je er een artikel uithaalt, degradeer je niet alleen het geheel, andere artikels blijken niet meer of veel minder uitvoerbaar. Als je de deficienties in de vorige paragraaf samen neemt wordt artikel 19 herleid tot een lege doos:
“Een ieder heeft recht op vrijheid van mening en meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid om zonder inmenging een mening te koesteren en om door alle middelen en ongeacht grenzen inlichtingen en denkbeelden op te sporen, te ontvangen en door te geven.”
De regeringen die de behoeders zouden moeten zijn van onze mensenrechten en onze democratie, doen maar alsof. Op de dag dat we er gebruik van willen maken zou wel eens kunnen blijken dat de democratie er niet meer is, dat de mensenrechten alleen nog maar gelden voor de ‘haves’ en niet voor de ‘have nots’. Daarom is het goed de vinger aan de pols te houden.
De VS geeft het slechte voorbeeld
In de VS dat al 12 jaar in oorlog is en waar de inkomens ongelijkheid altijd al heel hoog was, werd in 2001 de ‘Patriot Act‘ ingevoerd als reactie op 9/11. In de Democracy Barometer zien we op dat moment een duidelijke knik in de curve. Sedert 2001 daalt de kwaliteit van de democratie er zienderogen en in 2006 duikt ze zelfs onder het gemiddelte van de Westerse landen, zoals je kan zien op onderstaande grafiek.
Zie voor het vervolg van dit artikel: Het is niet omdat de politici de boel verziekt hebben dat de toestand hopeloos is, we kunnen het ook zelf doen
nie pleuen 